"Hanulkę Jozy" wypożyczyłam, ale i tak naraziłam się na wydatki, bo od razu po zakończeniu czytania, zamówiłam "Żelary" Legátovej i film Trojana pod tym samym tytułem (aczkolwiek film nakręcono na motywach noweli "Hanulka Jozy"a nie opowiadań z tomu pt. Żelary" - ot, czeski film ;)
I już się nie mogę doczekać, kiedy dostanę przesyłkę.

Od czasów liceum zazdrościłam Czechom ich dwudziestowiecznej literatury. Najpierw był "Żart" Kundery, potem "Zbyt głośna samotność" Hrabala i na końcu "Śmierć pięknych saren" Pavla. Wszystko czytane w zachwycie, rozbudzające apetyt na jeszcze i jeszcze. Teraz rozszerzam ten zestaw o Legátovą. Czeski kwartecik.
Nikt tak jak oni nie potrafi opisywać człowieka uwikłanego w Historię, a przy tym wciąż świadomego swej podmiotowości, walczącego o nią, czerpiącego z niej siłę. Uwielbiałam to w Kunderze zwłaszcza.

"Hanulka Jozy" rozgrywa się w latach 40. gdy główna bohaterka, młoda kobieta, lekarka zostaje zmuszona do porzucenia znanego i oswojonego życia w mieście. Tak, oswojonego pomimo zaangażowania w walkę z nazistami i uwikłania w nieudany romans z żonatym mężczyzną.
Eliszka czuje się bezpiecznie w tym świecie, bo wszystko jest przewidywalne i zgodne z utartym schematem. Nawet jej chwile zwątpienia są jakby oczywiste i wpisujące się w naturalny porządek. "Dotarło do mnie, w jak niewielkim stopniu człowiek może o sobie decydować. Jakże beztrosko machnęłam na to ręką!"
Kim jest więc Eliszka?

Na to pytanie bohaterka odpowie sobie znacznie później, będąc już żoną Jozy i nosząc imię Hanna. Dopiero na wsi, w górach, pomiędzy prostymi, czasami nawet prostackimi ludźmi Hanulka odważy się, by stanąć twarzą w twarz z tą nieznajomą, która towarzyszy jej od urodzenia...
W odnajdywaniu siebie pomoże jej Joza, wzruszający swą nieporadnością, siłą i delikatnością mąż, zakochany w niechętnej mu początkowo żonie. Cudowna historia miłosna!

Piękno tej prozy tkwi w jej prostocie. Krótkie zdania, mające na celu poinformować czytelnika o tym, co się dzieje z bohaterką, gdzie jest i co czuje. I nagle, gdy w Hanulce dokonuje się przemiana, w zdania wkrada się liryzm a opisy przyrody powodują, że odnosi się wrażenie, iż razem z bohaterką ma się możliwość pooddychania chłodnym, górskim powietrzem. Odczuwałam ten ogrom, niezłomność natury i marność człowieka w zderzeniu z górami. I ta drobinka, samotna, czująca, istniejąca pomimo... to Hanulka? to ja?

Kryształowo czysta proza. Taka, która wciąż drży w czytelniku, pomimo, że stronice powieści już dawno zamknięte. Warto.