Moja babcia pochodzi z kresów wschodnich. Urodziła się w małej wiosce gdzieś pod Tarnopolem w 1924 roku. Gdy wybuchła II wojna światowa miała , jak łatwo policzyć, 15 lat i udało jej się przeżyć także dzięki sąsiadom. Ukraińcom.
Przez wioskę przepływała rzeka, która podzieliła mieścinę na dwie części: polską i ukraińską. Różnie się im wspólnie żyło: były zatargi, kłótnie, nienawiść ale była też i przyjaźń, szacunek, miłość.
Gdy Babcia była dzieckiem uwielbiała uczestniczyć w uroczystościach religijnych czy świeckich, które odbywały się po stronie ukraińskiej. Zapraszano Polaków a Polacy rewanżowali się tym samym. Ludzie byli ciekawi swoich tradycji, obrzędów, tradycyjnych potraw. I choć nie zawsze było różowo, to jednak, gdy ukraińskie bandy po 1939 roku zaczęły mordować Polaków, sąsiedzi zza rzeki ostrzegli rodzinę mojej Babci i wiele innych rodzin. Babcia zdążyła się ukryć, przetrwać i może do dziś opowiadać wnukom o tym, że kutia wigilijna przyrządzana właśnie w taki a nie inny sposób , to ogromny wpływ wielu kutii zjadanych ze smakiem podczas niejednej wigilii u ukraińskich sąsiadów.
Tochman w "Jakbyś kamień jadła" rozmawiał z ludźmi, którzy też mieli sąsiadów: na wsi, w mieście, w stolicy. Z wyższym wykształceniem, średnim, żadnym. Byli lekarzami, nauczycielami, policjantami, rolnikami. Pewnego dnia ci ludzie zapukali do drzwi nie po to, by pożyczyć sól, ale by zgwałcić, ograbić, upokorzyć, zabić.
Po wojnie ONZ walczy aby ci, którzy przeżyli wracali do swoich domów, chcąc w ten sposób przeciwdziałać tworzącym się enklawom etnicznym. Ale niewiele osób jest w stanie wyobrazić sobie powrót do tych znajomych, wcześniej często ukochanych miejsc. Bo co, jeśli "sąsiedzi" tam nadal mieszkają?
To moja pierwsza książka Tochmana. Sięgnęłam po nią dzięki Prowincjonalnej Nauczycielce i choć nie było to doswiadczenie, ktore mona opisać mianem przyjemnego czytania, to zupełnie nie żałuję. Naprawdę uważam, że to powinna byc lektura obowiązkowa w liceum, że młodzi ludzie powinni głośno mówić o tym, co się wydarzyło w Bośni.
Autor posiadł niezwykłą umiejętność: o losach swoich bohaterów opowiada bez zbędnych emocji, bez kwiecistego stylu, ale nie chłodno i z dystansem. On każdą osobę, z która rozmawia wysłuchuje od poczatku do końca, bez wyciągania dziennikarskich sensacji, dowiadujemy się tylko tyle, ile sami zechcą nam przekazać.
Najważniejszy jest zawsze rozmówca i gdy Tochman kieruje na niego światło, nie ma już możliwości by odwrócić wzrok. Czytelnik staje oko w oko z Mejrą, Jasną, Mubiną. I słucha, nierozumiejąc.
Bo jak to można zrozumieć?
Lektura obowiązkowa, moim zdaniem.
Komediantka Władysław Reymont
2 lata temu
